Οχυρό Δράμας

Αεροφωτό:Παναγιώτης Π. Ποιμενίδης, χειριστής  Πολεμ. Αεροπορίας

Γράφει ο Κώστας Π. Μαυρόπουλος

Το χωριό Οχυρό Δράμας βρίσκεται Βορειοδυτικά της Δράμας και σε απόσταση 40 χλμ. Παρ’ ότι  η περιοχή είχε απελευθερωθεί από το 1913 από τον οθωμανικό ζυγό, μέχρι το 1922 το Οχυρό κατοικούνταν από Τούρκους και Βουλγάρους σε δύο ξεχωριστούς μαχαλάδες. Στα βόρεια οι Βούλγαροι και στα νότια οι Τούρκοι. Στο Βουλγαρικό μαχαλά υπήρχε και η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου (κτισμένη περίπου το 1880) η οποία αποτελούσε τον ενοριακό ναό των νέων κατοίκων μέχρι το 1972 όταν αναγέρθηκε ο νέος ναός της Αγίας Τριάδας. Από το 1922 άρχισαν να καταφθάνουν οι πρώτοι πρόσφυγες εξαθλιωμένοι και ταλαιπωρημένοι με μόνο εφόδιο την ψυχή τους. Όλα τα υπάρχοντά τους έμειναν στην “πατρίδα”. Πολλοί εκτός από τις περιουσίες τους έχασαν και αγαπημένα πρόσωπα στο μακρύ δρόμο της προσφυγιάς. Πρώτος πρόσφυγας που έφτασε στο χωριό ήταν ο παπα-Τρύφων Τρυφωνίδης με την πρεσβυτέρα και τα μικρά τότε παιδιά του, από την Κεσσάνη της Ανατολικής Θράκης το έτος 1922. Μαζί του ήρθαν και μερικοί συντοπίτες του με τις οικογένειές τους.  Ακολούθησαν οικογένειες μικρασιατών από τις περιοχές της Ιωνίας, του Ικονίου, της Νικομήδειας, της Προύσας και άλλων παραθαλάσσιων περιοχών. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 1923 κατέφθαναν οι πρόσφυγες από τον Πόντο κατά κύματα, εξαθλιωμένοι και εξουθενωμένοι από την πολύμηνη ταλαιπωρία στους δρόμους και  στις σκηνές. Ακολουθώντας τον ποιμενάρχη τους παπά-Δημήτρη Ξανθόπουλο φθάνει το μεγαλύτερο κύμα προσφύγων από την Κερασούντα και κυρίως από τα χωριά Μικρή Γάραλη και Γούσχα. Άλλο κύμα φτάνει από την περιοχή Τραπεζούντας, από τα χωριά Κανλικά, Κιθάραινα, Γαλίανα, Πλάτανα, κ.α. Μαζί τους οι Ιερομόναχοι Παρθένιος Νικηφορίδης και Δοσίθεος Αθανασιάδης ο γνωστός σε όλους “Διάκος”. Και τέλος φθάνουν στο χωριό το Φθινόπωρο του 1923 οι Σανταίοι. Το χωριό τότε αποτελούσε οικισμό και ονομαζόταν Λίσσα. Υπαγόταν στην τότε κοινότητα Ζυρνόβου (σημερινό Κάτω Νευροκόπι). Με την έλευση των προσφύγων έγινε κοινότητα και εξέλεξε  πρώτο κοινοτάρχη της τον Παναγιώτη Ποιμενίδη.  Οι κάτοικοι αρχίζουν να δουλεύουν τη γη με τσάπες και αλέτρια από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου. Παλεύουν όλο το χρόνο με τον καπνό σαν κύρια καλλιέργεια και κύρια πηγή εισοδήματος.  Άλλες καλλιέργειες ήταν το σιτάρι, το καλαμπόκι, η σίκαλη, τα ρεβύθια, κυρίως για κάλυψη των οικιακών αναγκών. Κάποιοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία διατηρώντας κοπάδια με πρόβατα και κατσίκια. Όλες οι οικογένειες διατηρούν ζευγάρια με βόδια για το όργωμα των χωραφιών και μερικές αγελάδες για την παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων για  κάλυψη ιδίων αναγκών.

Μέχρι το 1927 το χωριό ονομαζόταν Λίσσα (λέξη βουλγαρική που σημαίνει «περίβλεπτος», «καταφανής»).

Τη χρονιά αυτή όπως μας πληροφορεί ο συγχωριανός μας Αθανάσιος Χ. Ατματζίδης αλλάζει η ονομασία όπως και σε όλα σχεδόν τα χωριά της περιοχής και γίνεται Οχυρό. Οι νέες ονομασίες δημοσιεύονται στο ΦΕΚ 76/ 2 Μαϊου 1927 Τεύχος πρώτον.

Όταν άρχισαν το 1936 τα οχυρωματικά έργα στον παρακείμενο του χωριού λόφο δόθηκε στο οχυρό η παλιά ονομασία του χωριού και ονομάστηκε οχυρό Λίσσε.

Πολλοί κάτοικοι εργάζονται στα οχυρωματικά έργα συμπληρώνοντας το εισόδημά τους.

Πάνω που είχε καταλαγιάσει ο πόνος του ξεριζωμού από τις αλησμόνητες πατρίδες, όταν με πολύ κόπο  ξανάστησαν τα νοικοκυριά τους και ξεκίνησαν την νέα τους ζωή, ήρθε μια νέα συμφορά.

Η κήρυξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου, που τους οδήγησε πάλι στους δρόμους της προσφυγιάς. Το χωριό εκκενώθηκε γιατί ήταν σε εμπόλεμη περιοχή και οι κάτοικοι διασκορπίστηκαν αρχικά στα χωριά της Δράμας. Όταν κατέρρευσε το μέτωπο και υπογράφηκε η συνθήκη κατάληψης, οι κάτοικοι δεν μπορούσαν να γυρίσουν στο χωριό τους, στα σπίτια τους. Οι Βούλγαροι που πάντα είχαν τον πόθο να έχουν πρόσβαση στο Αιγαίο πέλαγος, τώρα πραγματοποιούσαν την μεγάλη τους επιθυμία. Οι Γερμανοί τους παραχώρησαν το τμήμα μεταξύ των ποταμών Νέστου και Στρυμόνα (δηλαδή τους νομούς Δράμας και Καβάλας) εις  ανταπόδωση της ελεύθερης και χωρίς καμία αντίσταση διέλευσής τους προς την Ελλάδα. Το χωριό εποικίστηκε από Βουλγάρους. Οι Βούλγαροι δεν έβλεπαν με καλό μάτι τους πρόσφυγες και έτσι οι περισσότεροι κατέφυγαν στα χωριά της Θεσσαλονίκης προκειμένου να προστατέψουν τις ζωές τους. Άρχισαν να επιστρέφουν  μετά την αποχώρηση των Βουλγάρων το 1945 για να βρουν τα σπίτια τους μόνο με τα ντουβάρια. Οι Βούλγαροι έποικοι αποχωρώντας ξήλωσαν και πήραν ακόμη και τα παράθυρα και τις πόρτες. Άντε πάλι απ’ την αρχή να στήσουν τα νοικοκυριά τους.

Κάθε χρόνο στις 6 Απριλίου πραγματοποιείται αναπαράσταση της μάχης των Οχυρών με παρουσία στρατιωτικών, πολιτικών και εκκλησιαστικών αρχών, και πλήθος κόσμου.

Η ζωή στο χωριό ήταν πολύ επίπονη. Όλο το χρόνο εργάζονταν και στις τσέπες τους δεν έμενε δραχμή. Έτσι άρχισε σιγά σιγά η εσωτερική μετανάστευση για να κορυφωθεί η ερήμωση του χωριού με τη μετανάστευση στη Γερμανία. Πριν μερικά χρόνια έκλεισε το νηπιαγωγείο και το δημοτικό σχολείο λόγω έλλειψης παιδιών. Τώρα ξαναλειτουργεί το δημοτικό, κυρίως με παιδιά των οικονομικών μεταναστών. Οι εναπομείναντες κάτοικοι άλλαξαν τις καλλιέργειες και ασχολούνται άλλοι με την πατατοπαραγωγή και άλλοι με την παραγωγή γάλακτος, διατηρώντας  μικρές και μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες, παράγοντας αγελαδινό, πρόβειο και κατσικίσιο γάλα. Οι παραγωγές αυξήθηκαν, και σ’ αυτό έχει συμβάλει σε μεγάλο βαθμό το φράγμα Λευκογείων που τροφοδοτεί με νερό όλο τον κάμπο Νευροκοπίου.

Στο Οχυρό δημιουργήθηκε πριν μερικά χρόνια με πρωτοβουλία του Χαράλαμπου Ξανθόπουλου (συνταξιούχου κλητήρα του χωριού και επί πολλά χρόνια διμοιρίτη της εθνοφυλακής) λαογραφικό και στρατιωτικό μουσείο. Πολλοί κάτοικοι προσφέρουν υλικό, τόσο φωτογραφικό όσο και παλιά σκεύη και εργαλεία. Αξίζει να το επισκεφθεί όποιος ενδιαφέρεται για την παράδοση. Στο Οχυρό υπάγονται τα εξωκλήσια της Αγίας Παρασκευής, και των Αγίων Θεοδώρων (αναγέρθηκε από τον Θεόδωρο και Ευστάθιο Τσεκερίδη), καθώς και το εικονοστάσι του Αγίου Κωνσταντίνου στην είσοδο του χωριού το οποίο κατασκεύασε ο Παντελής Τσιριπίδης. Παραπλεύρως κατασκεύασε κρήνη πάνω στην οποία χάραξε τη γνωστή ρήση του Ιουστινιανού «ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ». Καρκινική ρήση που διαβάζεται και από πίσω προς τα εμπρός. Επίσης επί του λόφου του οχυρού Λίσσε στο ύψος του δημοτικού σχολείου υπάρχει το εικονοστάσι του Αγίου Γεωργίου ψηλότερα και των Αγίων Αναργύρων χαμηλότερα. Στα όρια του Οχυρού με το Νευροκόπι βρίσκεται το εξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας. Στη διασταύρωση της  οδού Νευροκοπίου-Δράμας με την οδό που οδηγεί στο Οχυρό, γνωστό και ως «τριανταοχτώ», ο Χαράλαμπος Ξανθόπουλος κατασκεύασε το εικονοστάσι του Αγίου Χαράλαμπου.

Το εικονοστάσι του Αγίου Κωνσταντίνου και η κρήνη του Παντελή Τσιριπίδη στην είσοδο του χωριού.

Αξίζει να αναφέρω, για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νέοι, την υπερπροσπάθεια και το μεράκι με το οποίο σμίλευσε την πέτρα ο αείμνηστος Παντελής Τσιριπίδης, δημιουργώντας τα γράμματα αλλά και τις παραστάσεις πάνω σ’ αυτήν. Υπερπροσπάθεια  γιατί το αριστερό του χέρι είχε αναπηρία και τα δάχτυλα ήταν παραμορφωμένα και δεν λειτουργούσαν. Έτσι έδενε με γάζα το κοπίδι στην παλάμη του αριστερού του χεριού και με το δεξί δούλευε το σφυρί.

Την αναπηρία την έπαθε σε νεαρή ηλικία στον Πόντο, πριν τον ξεριζωμό, στην προσπάθειά του να προφυλάξει τη ζωή του, όταν ένας Τούρκος επιχείρησε να τον αποκεφαλίσει με ένα γιαταγάνι. Ενστικτωδώς σήκωσε το αριστερό χέρι για να προφυλαχτεί με συνέπεια να κοπούν τα νεύρα του χεριού του. Έκτοτε είχε μεν το χέρι του αλλά πλήρως αδρανές. Για το λόγο αυτό έχει ιδιαίτερη αξία η κρήνη του στην είσοδο του χωριού. 

 

Η ταινία που ακολουθεί δημιουργήθηκε τον Αύγουστο  του 2008.

http://www.youtube.com/watch?v=h6JCkIcYVG0

Κάθε χειμώνα στον κάμπο του χωριού δημιουργείται μια λίμνη από τα νερά των ποταμών. Τόσο το ποτάμι που έρχεται από το Νευροκόπι και ακόμη ψηλότερα, όσο και το ποτάμι που έρχεται από το Βαθύτοπο, μεταφέρουν μαζί με τα νερά και διάφορα υλικά (κυρίως ξύλα) τα οποία φράσσουν την μικρής διαμέτρου οπή της «καταβόθρας» με συνέπεια να λιμνάζουν τα νερά για όλη την χειμερινή περίοδο. Πολλές φορές ανεβαίνει τόσο η στάθμη που φτάνουν τα νερά μέχρι τα πρώτα σπίτια του χωριού. Επίσης πολλές φορές  καλύπτουν το δρόμο Οχυρού-Περιθωρίου και δημιουργούν πρόβλημα στην κίνηση των οχημάτων. Η ταινία που ακολουθεί δημιουργήθηκε στις 19 Μαρτίου 2010.

http://www.youtube.com/watch?v=zFpuwjtk2OE

Στην επόμενη ταινία, ένας σπίνος στο Οχυρό τραγουδάει τον ερχομό της Άνοιξης. 20 Μαρτίου 2010.

http://www.youtube.com/watch?v=Rb16lRufiKc

Απόσπασμα από χάρτη που τυπώθηκε το 1920 στο Λονδίνο. Το βέλος δείχνει την Λίσσα. (Ολόκληρος ο χάρτης βρίσκεται στο πολεμικό και λαογραφικό μουσείο Οχυρού)

Εκθέματα στο Μουσείο Οχυρού 1

–

Εκθέματα στο Μουσείο Οχυρού 2

–

Εκθέματα στο Μουσείο Οχυρού 3

–

Εκθέματα στο Μουσείο Οχυρού 4

Άγιος Δημήτριος Οχυρού

 

Αγία Τριάδα Οχυρού

 

Άγιοι  Θεόδωροι Οχυρού

 

Διατελέσαντες Πρόεδροι της κοινότητας Οχυρού Δράμας

1924-1928  Ποιμενίδης Παναγιώτης

1928-1932  Ποιμενίδης Χ”Παύλος του Παν.(Γιός του προηγουμένου)

1932-1936  Μαυρόπουλος Κων. Χρήστος

1936-1940  Μαυρόπουλος Κων. Χρήστος

1940-1941  Ποιμενίδης Παναγιώτης του Ιωάννη

1946-1950  Ερμείδης Γεώργιος

1950-1954  Μαυρόπουλος Κων. Χρήστος

1954-1958  Μαυρόπουλος Κων. Χρήστος

1958-1962  Μαυρόπουλος Κων. Χρήστος

1962-1964  Κούρογλου Γεώργιος (Συνεργασία με τον επόμενο)

1964-1966  Θεοδωρίδης Στυλιανός (Συνεργασία με τον προηγούμενο)

1966-1974  Ερμείδης Γεώργιος

1974-1978  Ακριβόπουλος Α. Κων/νος

1978-1982  Ακριβόπουλος Α. Κων/νος

1982-1986  Φουρνιάδης Νικόλαος

1986-1990  Καλαϊδόπουλος Ελευθέριος

1990-1994  Αθανασιάδης Μιχαήλ

1994-1998  Θεοδωρίδης Γεώργιος

1998-2002  Φυτόπουλος Ιωάν (πρόεδρος Τοπικού Συμβουλίου)

2002-2006  Πετρίδης Λάζαρος (πρόεδρος Τοπικού Συμβουλίου)

2006-2010  Κεντζίδης Ιωάννης (πρόεδρος Τοπικού Συμβουλίου)

2010-2014  Ποιμενίδης Αθανάσιος του Κυριάκου

2014-2019  Σαρπότας Νικόλαος του Αθανασίου

2019-2023  Ποιμενίδης Αθανάσιος του Κυριάκου

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Μνημείο πεσόντων οχυρού Λίσσε

–

ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΠΛΙΤΕΣ

ΤΟΥ ΟΧΥΡΟΥ ΛΙΣΣΕ 6-9 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941

Υπολοχαγός          Κονιάρης Γεώργιος

       «                    Γοματόπουλος Νικόλαος

Ανθυπολοχαγός    Κουντουριώτης Στέργιος

Έφεδρος Ανθ/γός  Αναγνώστου Κωνσταντίνος

Λοχίας                   Παπαδόπουλος Δημοσθένης

  «                         Γαρουφαλιάς Γεώργιος

Στρατιώτης           Κακλής Ηλίας

      «                     Γράφας Αργύριος

      «                     Βορής Γεώργιος

      «                     Κουφόπουλος Εμμανουήλ

      «                     Παπαχρυσοστομίδης Μιχαήλ

      «                     Βασιλειάδης Στέφανος

      «                     Ορφανίδης Ιγνάτιος

      «                     Αβραμίδης Χρήστος

      «                     Μούτας Αλέξανδρος

      «                     Βενετίκης Ιωάννης

      «                     Γεωργιάδης Γεώργιος

      «                     Ανδρεάδης Πέτρος

      «                     Αποστολίδης Νικόλαος

      «                     Παπαδόπουλος ή Χατζηγεωργιάδης Παντελής