Ποντιακά τραγούδια-στίχοι

Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ, εάν επιλαθώμεθά σου ω Πάτριος Ποντία γη

(Λεωνίδας Ιασονίδης)

Να ξεραίνεται η γούλα μ’ αν ανασπάλλω την πατρίδα μ’, τον Πόντον

(Κώστας Π. Μαυρόπουλος)

Η κόρ’ επήεν ’ς σο παρχάρ’

Η κόρ’ επήεν ’ς σο παρχάρ’ έϊ πουλί μ, πουλί μ’ (δις)

να ’ίνεται ρομάνα, έλα έλα λέγω σε. (δις)

Και για τ’ ατέν θα ’ίνουμαι, έϊ πουλί μ, πουλί μ’ (δις)

και κυνηγός ’ς σ’ ορμάνα, έλα έλα λέγω σε. (δις)

Η κόρ’ εξέβεν ’ς σο παρχάρ’ έϊ πουλί μ’ πουλί μ’ (δις)

κι εγέντονε ρομάνα έλα έλα λέγω σε (δις)

Άλλο ’κι πάω ’ς σον παρχάρ’, έϊ πουλί μ, πουλί μ’ (δις)

άλλο ’κι παρχαρεύω, έλα έλα λέγω σε. (δις)

Άλλο ’κι λέγω και γελώ, έϊ πουλί μ, πουλί μ’ (δις)

άλλο ’κι μασχαρεύω, έλα έλα λέγω σε (δις

–

–

Η Λεμόνα

Σίτ’ επέγνα ομάλα ομάλα (τρις)

είδ’ ορμάνα και λιβάδα (δις)

Είδ’ ορμάνα και λιβάδα (τρις)

και ’ς σην άκραν τρεχ’ πεγάδι (δις)

Και ’ς ση πεγαδί’ την άκραν (τρις)

έστεκεν δέντρον και μέγα (δις)

Έστεκεν δέντρον και μέγα (τρις)

τα νεράντζα φορτωμένον (δις)

Έπλωσα να παίρω έναν (τρις)

εχολιάστεν η Λεμόνα (x2)

Ντο χολιάσκεσαι Λεμόνα (τρις)

Πασ’ κι ετσάκωσα κλαδόπον (δις)

Πασ’ κι ετσάκωσα κλαδόπον (τρις)

για εμάρανα φυλλόπον (δις)

Κι αν ετσάκωσα κλαδόπον (τρις)

να τσακούται το χερόπο μ’ (δις)

Κι αν εμάρανα φυλλόπον (τρις)

να μαραίνεται το ψόπο μ’ (δις)

Ο ήλον μάραιν’ φύλλοπα (τρις)

Κι αέρα τσάκων’ κλάδοπα (δις)

–

–

Τη Τρίχας το γεφύρι

’Σ σην γέφυραν, ’ς σην γέφυραν, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ

’ς ση Τρίχας το γεφύρι, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

Χίλιοι μαστόροι έχτιζαν, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ

και μύριοι μαθητάδες, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

Όλεν την μέραν έχτιζαν, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ,

τη νύχταν εχαλάουτον, ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

– Ντο δι’ς με πρωτομάστορα, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ

και στένω το γεφύρ’ ισ’; Ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

– Αν δίγω σε τον κύρη μου, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ

άλλο κύρην πα ’κ’ έχω! Ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

– Ντο δι’ς με πρωτομάστορα, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ

και στένω το γεφύρ’ ισ’; Ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

– Αν δίγω σε τη μάνα μου, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ

άλλο μάναν πα ’κ’ έχω! Ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

– Ντο δι’ς με πρωτομάστορα, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ

και στένω το γεφύρ’ ισ’; Ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

– Αν δίγω σε τ’ αδέλφα μου, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ

άλλ’ αδέλφα πα ’κ’ έχω! Ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

– Ντο δι’ς με πρωτομάστορα, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ

και στένω το γεφύρ’ ισ’; Ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

– Αν δίγω σε την κάλη μου, έλα Δάφνε μ’ ποταμέ

καλύτερον ευρίκω! Ε Δάφνε μ’ και μυριγμένε

Τρι’ αδέλφα έμ’νες εμείς, κι οι τρεις καταραμένοι,

είνας έχτσεν την Άδεσαν κι άλλε το Δεβασίριν

κι εγώ η τρισκατάρατος της Τρίχας το γεφύριν.

–

–

Ζίπα ζιπ η κάρδια μ’

Ζίπα ζιπ η κάρδια μ’ γομάτον όνερα

λάσκετ’ άπαν’ ’ς σα παρχάρα ’ς σα κρύα νερά

Κάθουμ’ ώρας και νουνίζω μίκρον πούλοπο μ’

Την ανάσα σ’ ν’ έρται κρούει απάν ’ς σον πρόσωπο μ’

Να τερείς με και να σκί’εις με μαχαίρ’ κοφτερόν

Να σασεύω να μ’ εξέρω πούκεσ’ να τερώ

Να τρομάζω και να στέκω άμον ιαντζού’εις

ν’ ανοίγω τα χερόπα μ’ κι έκει απέσ’ να ρού’εις

Να ’ρχεσαι γριβώντς απάν’ ιμ να σπίγγ’ς να τσιχλώντς

τα τέρτα ντο είν’ απέσ’ ιμ όλα να λαρώντς

Ν’ αγκαλιά’εις και να φιλείς με απάν’ ’ς σο κιντίν

τα χείλα σ’ να είν’ ’ς σο στόμαν ους να θα βραδύν’

–

–

Αϊτέντς επαραπέτανεν

Αϊτέντς επαραπέτανεν ψηλά σα επουράνα

Ούι αμάν αμάν.

Είχεν τσαγγία κόκκινα και το τσαρκούλ’ν ατ’ μαύρον

Ούι αμάν αμάν.

 Εκράτ’νε και ‘ς σα κάρτζα του παλικαρί βραχιόνας

Ούι αμάν αμάν.

Αϊτέ μ’ για δωσ’ μ’ ας σό κρατείς για πέει με όθεν κείται

Ούι αμάν αμάν.

Ας σό κρατώ ’κι δίγω σε αρ’ όθεν κείται λέγω

Ούι αμάν αμάν.

Ακεί σο πέραν το ραχίν σ’ αλάτα επέκει μέρος

Ούι αμάν αμάν.

Τραντέλλεναν εσκότωσαν και κείται ματωμένος

Ούι αμάν αμάν.

Μαύρα πουλία τρώγ’ν ατόν και άσπρα τριγυλίσκουν

Ούι αμάν αμάν.

’Σ σην θάλασσαν κολυμπετής σ’ ομάλα πεχλιβάνος

Ούι αμάν αμάν.

 ’Σ σον πόλεμον Τραντέλλενας του Πόντου παλικάρι

Ούι αμάν αμάν.

–

–

Το Τσάμπασιν

Εκάεν και το Τσάμπασιν κι επέμ’ναν τα τουβάρα

γιαρ γιαρ αμάν

και ν’ έρουξαν ’ς σο γουρτάρεμαν τ’ Ορτούς τα παλικάρα

οϊ οϊ αμάν

Τρανόν γιαγκούν σο Τσάμπασιν σπίτα ’κι θ’ απόμεν’νε

γιαρ γιαρ αμάν

τρανοί μικροί φτωχοί ζεγκίν’ όλ’ κάθουνταν και κλαίγ’νε

οϊ οϊ αμάν

Και ν’ εκάεν κι εμανίεν τ’ Ορτούς το παρχάρ’

και ν’ εκεί τιδέν ’κι επέμ’νεν μανάχον σαχτάρ’

Εκάεν και το Τσάμπασιν γιαβρού μ’ τιδέν ’’κι επέμ’νεν

γιαρ γιαρ αμάν

Ραχά και λειβαδότοπα άλλο χορτάρ’ ’κι φέρνε

όϊ όϊ αμάν

Κλαίν’ τα πουλόπα τη θεού κλαίν’ τα πεγαδομάτα

γιαρ γιαρ αμάν

κλαίει το Τσαμλούκ’ το Καρακιόλ’

κλαίν’ τ’ έμορφα τ’ αλάτα οϊ οϊ αμάν

–

–

Ξενιτεία το φαρμάκ’ ισ’

Ξενιτεία το φαρμάκ’ ισ’ πολλοί πίν’ν’ ατο

’ς σην καρδίαν με ποτήρα ατείν κχύν’ν’ ατο.

Ζούνε με αροθυμίας για να κλώσκουνταν

ση γαρήδες, ’ς σα μωρά ’τουν σουμά ν’ έρχουνταν

(οπίσ’ ν’ έρχουνταν).

Άλλ’ δουλεύν’νε πέντε χρόνα κι άλλ’ δουλεύν’νε εφτά

πολεμούν να γαζανεύν’νε και πολλά λεφτά.

Άλλος τσακών το ποδάρ’ν ατ’

κι άλλος κοφτ’ το χέρ’

για όλτς έν’ η ξενιτεία δίκοπον μαχαίρ’.

Μάνα που έν’ ο πατέρα μ’ κουΐζ’ το παιδί σ’

γράφτ’ σε η γαρή σ’ ’ς σο γράμμαν εχ’ κι εβγαίν’ η ψη σ’.

Θελτς να κλώσκεσαι ’ς σ’ οσπίτ’ ισ’ άμαν πουσμανεύ’ς

στεκ’ς εννέα δέκα χρόνα κι άλλα να μαζεύ’ς.

Ξενιτέα τα ποδάρα σ’ πολλά εβάρυναν

’κ’ εγνωρί’εις και τα παιδία σ’ γιατί ετράνυναν.

Κι η γαρή σ’ μαραζωμέντσα έντον ημ’σόν ψην

για τ’ ατέν ζωή ’κ’ επέμ’νεν θα εμπαίν’ σην γην.

–

–

Ραχιόπουλο

Ραχιόπουλο θα ίνουμαι ’ς σα ράχα θα γυρίζω

’ς σα κλάδοπα θα κάθουμαι και θα χελιδονίζω.

Ράχα μη πρασινίζεται

ποτάμα μη βοάτε θα έρται το μικρόν τ’ αρνί μ’

κι αρ’ απ’ εσάς φοάται.

Η δείσ’ εφέκεν τα ραχά κι εκάτσε ’ς σα καμμένα

τρυγόνα μ’ άφ’ς τα κυρουκά σ’ κι αρ’ έλα με τ’ εμένα.

Χρυσάγγελος θα ’ίνουμαι χρυσά φτερά θα φέρω

και ’ς σο ζεστόν τ’ εγκάλιοπο σ’ πουλόπο μ’ θα κονεύω.

–

–

Tρυγόνα

Ακεί πέραν σ’ ορμανόπον η Τρυγόνα η Τρυγόνα

έστεκεν κι εποίνεν ξύλα η Τρυγόνα η κορώνα

τα ξύλα τ’ς έσαν οξέας η Τρυγόνα η Τρυγόνα

άντρας ατ’ς έτον μυξέας η Τρυγόνα η κορώνα

Πορπατεί και πάει τίκια η Τρυγόνα η Τρυγόνα

τ’ ορταρόπα τ’ς είν’ τιφτίκια η Τρυγόνα η κορώνα.

πορπατεί και πάει ομάλα η Τρυγόνα η Τρυγόνα

τ’ ορταρόπα τ’ς αρνομάλα η Τρυγόνα η κορώνα

Η τρυγόνα με τ’ ορτάρα η Τρυγόνα η Τρυγόνα

πάει ’ς σ’ ορμάν’ σερεύ’ χορτάρα η Τρυγόνα η κορώνα

τα χέρ’ ατ’ς άμον τσατσία η Τρυγόνα η Τρυγόνα

όλο στούδα και πετσία η Τρυγόνα η κορώνα

–

–

Πάρθεν η Ρωμανία

Έναν πουλίν, καλόν πουλίν, εβγαίν’ από την Πόλην,

ουδέ ’ς σ’ αμπέλα ’κόνεψεν, ουδέ ’ς σα περιβόλα,

επήγεν και ν’ εκόνεψεν ’ς σ’ Αγιά Σοφιάς την πόρταν.

Έδειξεν τ’ έναν το φτερόν ’ς σο αίμαν βουτεμένον.

Και ’ς σ’ άλλο το φτερόν αθε, χαρτίν βαστά γραμμένον.

Ατό κανείς ’κι αναγνώθ’, κανείς ’κι ξέρ’ ντο λέγει,

μηδέ κι ο Πατριάρχης μου με όλους τους παπάδες.

Κι έναν παιδίν, καλόν παιδίν, πάει και αναγνώθει.

Σίτ’ αναγνώθει, σίτα κλαίει, σίτα κρούει την καρδίαν:

Ναϊλλοί εμάς και βάι εμάς, ’πάρθεν η Ρωμανία.

– Ναϊλλοί εμάς και βάι εμάς οι Τούρκ΄ την Πόλ΄ επαίραν

επαίραν το βασιλοσκάμ΄ κι ελλάεν Αφεντία.

Μοιρολογούν τα εκκλησιάς κλαίγ’νε τα μαναστήρα

κι Αι-Γιάννες ο Χρυσόστομον κλαίει και δερνοκοπάται.

Μη κλαις, μη κλαις, Αγιάννε μου και μη δερνοκοπάσαι

η Ρωμανία ΄πέρασεν η Ρωμανία ΄πάρθεν

Η Ρωμανία αν πέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο.

–

–

Πατρίδα μ’ το ορμανόπα σου

Πατρίδα μ’ τ’ ορμανόπα σου τ’ έμορφα τα ραχία σ’

’κ’επόρεσα να ελέπ’ ατα και τρώει ‘με αροθυμία σ’.

Τα έμορφα τα μέρα ’μουν και τα νερά σ’ τα κρύα,

να κλίσκουμαι και πίνω εγώ να χαίρεται η καρδία μ’.

’Σ σα παρχάρα και σ’ όρμανα σ’ κελαηδούν τα πουλόπα

Αραεύ’νε την κεμεντζέν να λέγ’νε τραγωδόπα.

–

–

Η νύφε κι η πεθερά

Nα ’ίνουσαν κατακλυσμοί και χάσαν οι γραιάδες
και κείσαν και κοιμούσανε άφογα οι νυφάδες.
Είνας νύφε έναν ημέρα, μω τη σκύλ’ την θαγατέρα
ταβίζ’ με την πεθεράν ατ’ς, άτε χορλαεύ’ απάν’ ατ’ς

Η νύφε ’ξέγκεν το τακούν’ ατ’ς, λέει την πεθεράν ατ’ς τσούνα
το κιφάλ’ ις άμον κάσ’, εθαρείς ’κι θα ψοφάς.
Επιάσταν ’ς σα μαλλία, εμαζεύτεν η γειτονία,
έρθεν ένας γείτονας, λέει ατένε ντο  εφτάς.

Λέει ατεν ’κ’ εντρέπεσε, γιατί κρους την πεθερά σ’
λέει ατον εσύ ντο θελτς, το σκυλίν θα γουρταρεύ’ς.
Λέει η πεθερά την νύφεν, μεσημέρ’ έντον ’κ’ ενίφτες
ους το μεσημέρ’ κοιμάσαι, ας σο θέο σ’ ’κι φοάσαι.

Εγώ ’φτάγω τα δουλείας, θα τερώ και τα παιδία σ’
’ς ση κυρού σ’ ’κ’ είχες νερόν, αδά θελτς και παραγιόν.
Τσ’ είχεν πεθεράν καλέσσα, νά ’χω κι εγώ η τυχερέσσα
τα βουτούρτα τα τυρία, έχ’ς ατα με τα κλειδία.

Λάσκεσαι άμον σουρτούκα, σκυλάζ’ το βρακί σ’ τσουλτούκα,
και η νύφε σ’ η καημέντσα, πάντα μαραγγουλασμέντσα
πάντα ’φτάει υπομονήν, τρώει κρομμύδα και ψωμίν.
Πεθερά τ’ς χατεύ’ ατεν, έξ’ ας σ’ οσπίτ’ λέει ατεν.

Και η νύφε ’σκώθεν πάει, και παράπονον ’κ’ εφτάει
ξαν η γούλα τ’ς επιάστεν, για την μάναν ατ’ς εχπάστεν.
Ας εσούμωσεν ’ς σ’ οσπίτ’ν ατ’ς, ατέ είδε την αδερφήν ατ’ς,
αδερφή ατ’ς εγροίξεν α, την μάναν ατ’ς είπεν α.

είπεν ας εβγαίν’ οξώκα και ρωτά ’τεν πρώτα πρώτα
»νέτση ντ’ έπαθες και κλαις, και την μάνα σ’ δεν ’κι λες».
Σούμωσεν την μάναν ατ’ς, εγονάτσεν εμπροστά τ’ς
»μάνα» λέει »ξάϊ μ’ ερωτάς με, ποίσον τραχανό να φάϊς με».

Η πεθερά μ’ έν’ κακέσσα, πάντα αφίν’ με νηστικέσσα».
»Γουρπάν εγώ ’ς ση γούλα σ’, μερ εφέκες την Τασούλα σ’;»
»Η Τασούλα έν’ σ’ οσπίτ’ν ατ’ς, δικαιούτ’ ατεν ο κύρ’ς ατ’ς».

»Η πεθερά μ’ έν’ κακέσσα, πάντα αφίν’ με νηστικέσσα,
τσακών’ εφτάει το φούστρον, και τρώει α μαναχέσσα».

–